Metoda projektów w Polsce i na świecie

pt., 06/16/2017 - 11:41 Autor: Katarzyna Sołtan-Młodożeniec

Metoda projektów w Polsce i na świecie

Uczenie metodą projektu ma na świecie ugruntowaną pozycję. Jest popularne w wielu krajach europejskich, w tym w szkołach skandynawskich, osiągających bardzo dobre rezultaty edukacyjne. W gimnazjach prowadzonych w ramach systemu matury międzynarodowej (ang. International Baccalaureate) cały program nauczania jest realizowany metodą projektów edukacyjnych. Często uważa się, że w przypadku uczniów w wieku gimnazjalnym, projekty są szczególnie odpowiednią metodą nauczania.

 
W literaturze amerykańskiej uczenie metodą projektu w dużym zakresie pokrywa się z organizacją uczenia się przez rozwiązywanie problemu (ang. Project Based Learning i Problem Based Learning). W obu przypadkach projekt rozpoczyna wiodące pytanie lub zagadnienie skierowane do uczniów, które wymaga od nich zgłębienia kluczowych dla danej dziedziny pojęć i zagadnień oraz zaobserwowania ich w otaczającym świecie1. Sprawia to, że młodzi ludzie uczą się, jak się uczyć, jak współpracować z innymi i jak zastosować zdobywane w szkole wiadomości i umiejętności do rozwiązania problemów, z którymi stykają się (lub mogą się w przyszłości zetknąć) w życiu osobistym, zawodowym lub aktywności obywatelskiej. Podkreśla się, że problemy te mają zaciekawić uczniów i zaangażować ich w działalność poznawczą2. Podejście to jest bliskie definicji gimnazjalnego projektu edukacyjnego, zawartej w rozporządzeniu wprowadzającym go do polskich szkół.
 
Nauczanie przez rozwiązywanie problemu jest w polskiej oświacie rzadko stosowane. Dotychczas prowadzone w szkołach projekty były zazwyczaj skoncentrowane na realizacji konkretnego zadania. Uczniowie poszukiwali na przykład informacji o historii budynku szkolnego i wykorzystując znalezione fakty, relacje i zdjęcia, przygotowywali wystawę. W tym przypadku zadaniem, które uczniowie rozwiązywali, było: „Poznanie historii budynku szkoły i przedstawienie go innym uczniom”. Natomiast projekt skoncentrowany na problemie mógłby polegać na przykład na szukaniu odpowiedzi na pytanie „Co nasza miejscowość zyskała dzięki powstaniu szkoły?”.
 
Proponując uczniom projekty, nauczyciele korzystają zarówno z własnych pomysłów, jak i pomocy różnych instytucji zewnętrznych. Partnerami szkoły w prowadzeniu takich działań są instytucje kultury, biblioteki, muzea, szkoły wyższe, lokalne stowarzyszenia i ogólnopolskie organizacje pozarządowe. Zapraszając szkoły do prowadzenia projektów, instytucje te proponują tematy i zapewniają materiały edukacyjne dla nauczycieli i uczniów. Często także organizują szkolenia, konferencje i spotkania nauczycieli oraz uczniów ze szkół pracujących nad podobnymi zagadnieniami.
 
Na największych prezentacjach projektów młodzieżowych przedstawiane są prace przygotowane przez uczniów w setkach szkół. W ogólnopolskiej prezentacji projektów młodzieżowych, która wiosną 2010 roku odbyła się na Zamku Królewskim w Warszawie, podsumowano projekty, przeprowadzone łącznie w ok. 2500 placówek3. Na zorganizowanej w Sejmie prezentacji działań uczniowskich z akcji „20 lat wspólnie”, prowadzonej w ramach Roku Historii Najnowszej, pokazano wybór projektów realizowanych w ponad
1000 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych4.
 
W polskich szkołach szczególnie popularne są projekty zespołowe, związane z poznawaniem historycznego i kulturowego dziedzictwa miejscowości i regionu, poświęcone badaniu bogactwa przyrodniczego swej okolicy, a także projekty angażujące uczniów w działania obywatelskie na rzecz swojej społeczności czy uczące w praktyce mechanizmów gospodarki rynkowej (np. poprzez prowadzenie wirtualnych firm).
 
Z pracą metodą projektu często wiążą się działania organizujące życie szkoły, w tym szczególnie przedsięwzięcia związane z jej pracą wychowawczą. Zespoły uczniowskie pod opieką nauczycieli przygotowują akademie szkolne, festiwale naukowe i artystyczne, wystawy, gazetki ścienne i wydawnictwa, strony internetowe, przedstawienia teatralne. Uczestniczą w lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich konkursach. W wielu przypadkach działania samorządu uczniowskiego to również projekty zespołowe na rzecz społeczności szkolnej lub wspólnoty lokalnej. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty samorządność uczniowska to nie tylko prawo uczniów do swojej reprezentacji w szkole, ale także prawo do organizacji życia szkoły i organizowania działalności kulturalnej, oświatowej i sportowej oraz rozrywki.
 
Projekty uczniowskie w gimnazjach bardzo często kończą się przedstawieniem wyników pracy uczniów. Okazją do pokazania efektów zrealizowanych przez uczniów projektów są przeważnie otwarte dla gości święta szkoły czy uroczystość nadania szkole imienia. Wiele zadań zespołowych uczniowie realizują podczas wycieczek szkolnych. Czasami przybierają one formę gier edukacyjnych (na przykład gra miejska „szukamy w dzisiejszym Krakowie śladów Młodej Polski” lub gra terenowa polegająca na przygotowaniu przez dwie grupy uczniów nawzajem dla siebie zadań do rozwiązania w trakcie podchodów).
 
Znaczącym sposobem upowszechniania projektów w polskich szkołach stały się zajęcia pozalekcyjne finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Ich prowadzenie wymaga zazwyczaj zaangażowania uczniów w działania rozwijające ich zainteresowania, i w ten sposób wspierające realizację szkolnych programów nauczania. Jednym z celów tych projektów jest rozwijanie umiejętności kluczowych w uczeniu się przez całe życie. Należy się spodziewać, że w polskich szkołach – wraz ze zdobywaniem doświadczeń i wzrostem umiejętności prowadzenia gimnazjalnych projektów edukacyjnych – coraz częściej projekty będzie rozpoczynać pytanie stymulujące uczniów do prowadzenia rozwijających społecznie i poznawczo poszukiwań. Nauczyciele będą potrafili coraz lepiej wybierać z podstawy programowej te wymagania szczegółowe, których przyswojenie przez uczniów będzie można realizować metodą projektu edukacyjnego, a równocześnie będą potrafili konstruować odpowiednie zagadnienia problemowe. W ten sposób metoda projektu edukacyjnego stanie się efektywnym i ważnym sposobem realizacji podstawy programowej oraz zdobywania przez uczniów wiedzy i umiejętności potrzebnych w dorosłym życiu.
 
1 Project Based Learning Handbook, Thom Markham i inni. Buck Institute for Education 2003
 
2 The Power of Problem-Based Learning, praca zbiorowa pod redakcją Barbary Duch, Susan Gron i Deborah Allen, Stylus Publishing 2001
 
3 Ogólnopolska Prezentacja Projektów Młodzieżowych to coroczna prezentacja uczniowskich działań, od 1998 roku prowadzona przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.
 
4 W ramach tego projektu upamiętniającego 20. rocznicę pierwszych wolnych wyborów samorządowych, zespoły uczniowskie prowadziły wywiady ze swoimi rodzicami i starszymi mieszkańcami swoich miejscowości, zadając im pytanie: „Co się zmieniło dzięki istnieniu samorządu terytorialnego?”. Następnie uczniowie zespołowo przygotowywali prezentacje multimedialne i umieszczali je na specjalnej mapie internetowej.